نقد فیلم

ادامه

حکايت دايی جان ناپلئون ايرج پزشکزاد و ناصر تقوايی است ديگر. در آنجا هم حافظه نابوده دايی جان در فرايند چک و چانه زدن با (و در واقع به ياری) مش قاسم (زنده ياد پرويز فنی زاده)، پيش چشمان حيرت زده، ناباور و حتی شيطنت آميز ديگران آفريده می شود.

دايی جان هم مانند ناپلئون در عين اينکه مختار و مطلق العنان دست اندر کار تحقق آمال و آرزوهای خويش است، اما لحظه ای هم از مداخلات و دسيسه چينی های ديگران در امان نيست. ديگرانی که همچون وی آنان هم مختار و مطلق العنان، دست اندر کار تحقق آمال و آرزوهای خويشند! پس اگر ناپلئون ناپلئون می شود و يا دايی جان ناپلئون می شود و يا ناپلئون دايی جان می شود، همه به درستی از حافظه ای سرچشمه می گيرند که در جريان تعقيب منافع درهم تنيده و دور و نزديک خود و ديگری، پيوسته آفريده و بازآفريده می شود.
* * *
حالا اين حافظه فرد است که اينگونه بازيگوشانه دست رشته اين و آن می شود و بسته به سود کسان، اعوجاج می پذيرد ببين حافظه جمعی يا همان تاريخ چه معجون در هم جوشی است...

ادامه

کروساوا در راشامون و بيضايی در مرگ يزدگرد به ساخت اجتماعی واقعيت می پردازند.

واقعيتی که از زاويه ديد هر راوی به شيوه ای ساخته می شود. بدين ترتيب، واقعيت بيرونی متصلبِ واحدِ بی کم و کاست، تکثير می شود به تعداد راويان اما واقعيت نزد هر روای دست نخورده باقی می ماند.

نولان در ممنتو به ريشه می زند؛ اين بار واقعيت برای هر راوی است که می شکند و هزار تکه می شود. واقعيت کروساوا و بيضايی به واسطه زاويه ديدهاست که تکثر می يابد، اما نزد هر راوی واقعيت بی کم و کاست است. در حالی که مسئله نولان ريشه ای تر است و به چند و چون ساخت واقعيت نزد هر راوی می پردازد و به نحو بی نظيری آشکار می سازد که چگونه ساخت آن هم اجتماعی است.

واقعيت روزمره هر يک از ما، که می پنداريم به ياری حافظه و بدون دخالت ديگران ساخته و پرداخته می شود و به روشنی اين توهم را آنچنان در تک تک ماها تقويت می کند که آن را از هر واقعيتی واقعی تر می انگاريم، يعنی همين واقعيت پيش پا افتاده «من خودمم»،
در فيلم نولان بی هيچ ترحمی متلاشی و بی شکل می شود؛ واقعيتی نيازمند بازسازی در چک و چانه زنی با ديگران در عرصه زندگی اجتماعی...

* * *
ضمناً
کما هم چرند بود.
نظر وحيد درباره کما